Isfahan

 Ostatni przystanek na trasie naszej irańskiej wyprawy stanowił Isfahan. Zapisywany także jako Esfahan (historycznie Aspadāna, Ispahan, Spahān), jest trzecim co do wielkości miasto Iranu (populacja: ok. 2 mln.). Leży w oazie na Wyżynie Irańskiej, u podnóża gór Zagros na wysokości 1590 m, ok. 340 km na południe od Teheranu.

Odkrycia archeologiczne świadczą, że Isfahan był osadą zamieszkaną już w okresie paleolitu. Miasto odgrywało istotną rolę w okresie rządów Medów, a także w czasach imperium perskiego. Po podboju arabskim straciło na znaczeniu, aby odrodzić się za rządów Abbasydów w ramach Kalifatu Bagdadu, kiedy to odzyskało status stolicy. W XIII i XIV wieku Isfahan został splądrowany przez Mongołów. Czasy świetności nadeszły dla miasta ponownie w XVI wieku, gdy szach Abbas I Wielki z dynastii Safawidów ustanowił w tym mieście stolicę imperium perskiego. W tamtych czasach było to jedno z największych miast świata, zamieszkane przez ponad milion osób. Funkcjonowały w nim: 163 meczety, 48 szkół religijnych, 1801 sklepów i 263 łaźnie publiczne.

Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Si-o Se Pol, jednego z dwóch zabytkowych kamiennych mostów na zanikającej rzece Zayandeh. Mosty pozwalają przekraczać rzekę, ale służą też jako tamy, dzięki którym mieszkańcy Isfahanu kontrolują poziom jej wód. Budowę Si-o Se Pol (Mostu 33 Łuków), o długości 298-metrów, zlecił w 1602 r. Allahwardi Chan, wódz szacha Abbasa I. Górą biegnie droga, którą z obu stron osłaniają zdobione arkadami ściany. Można się tam przemieszczać wyłącznie pieszo, ruch kołowy odbywa się innymi drogami. W czasie naszego pobytu w Isfahanie nie było w rzece wody, więc mogliśmy swobodnie chodzić również po dolnym poziomie. Wokół mostu zaplanowano skwer pełen zieleni:

Zaraz za mostem zaczyna się dzielnica ormiańska, Nowa Dżulfa. Historia Ormian w Iranie, a także należącej do Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego Katedry Świętego Zbawiciela, sięga XVI wieku. Podczas wojny turecko – perskiej duchowieństwo ormiańskie poprosiło szyicką (od 1501 r.) Persję o ochronę przed sunnickim imperium osmańskim. W efekcie za sprawą Abbasa I ok. 300 000 chrześcijańskich Ormian trafiło do ówczesnej stolicy Persji – Isfahanu. Ormiańscy uchodźcy rozpoczęli budowę katedry w 1606 roku, ukończono ją w 1655, jednocześnie rozpoczynając gruntowną rozbudowę, która trwała do 1664 roku. Na zwiedzających największe wrażenie wywierają ściany, szczelnie pokryte kolorowymi freskami:

W 1702 dobudowano dzwonnicę, w 1884 otworzono bibliotekę, kończąc powiększanie kompleksu o muzeum otwarte w 1905 roku:

Przed muzeum postawiono chaczkar, tablicę pamiątkową i pomnik, wszystko to po to, by upamiętnić rzeź Ormian w Turcji w 1915 roku (Armenian Genocide), kiedy to w bestialski sposób wymordowano 1,5 miliona osób:

Na ormiańskim cmentarzu, położonym ok. 2,5 km na południe od katedry, znajduje się polska kwatera z grobami zmarłych w latach 1942-45 polskich uchodźców. To właśnie tu, w Isfahanie, znalazło schronienie około 20 tys. polskich dzieci, które wraz z Armią Andersa opuściły ZSRR. Bardzo żałuję, ale nie starczyło nam czasu, by tam wejść (wszystko przez ten samolot, wylatujący 7 godzin wcześniej!).

Polecam stronę, na której w szczegółowym opracowaniu możemy przeczytać więcej o polskich dzieciach w Iranie: http://www.vaterland.pl/865,polscy_emigranci_w_isfahanie_1942_1945.html.

Z Dżulfy pojechaliśmy na drugą stronę rzeki, do centrum miasta. Niestety nie do Wielkiego Meczetu Masjed-e Jame, (Masdżed-e Dżame) z VIII w., czego odżałować nie mogę (ach, ten pośpiech!), lecz od razu na Plac Naghsh e Jahan, obecnie nazywany Placem Imama Khomeiniego. Jest to jeden z największych placów miejskich na świecie, o wymiarach 512 × 159 m, zbudowany w latach 1590–1595, po przeniesieniu stolicy państwa do Isfahanu. Początkowo miał służyć jedynie jako miejsce ceremonii królewskich i boisko do gry w polo, jednak już w 1602 otoczono go dwupoziomowymi arkadami handlowymi. Plac Imama i przylegające do niego pałace i meczety z czasów Safawidów, wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest to ulubione miejsce spotkań mieszkańców miasta, którzy gromadnie rozsiadają się na środkowym trawniku, jak to miało miejsce pod koniec naszego pobytu:

Na każdym z czterech boków placu znajduje się jakiś ciekawy obiekt. Od strony południowej jest to Meczet Imama, tradycyjnie zwany Meczetem Królewskim (Abbasi Great Mosque), zbudowany w latach 1611–1630. Wyróżnia się wielkimi rozmiarami (100 × 130 m), wspaniałą mozaikową dekoracją głównego portalu oraz okładziną kopuły wznoszącej się nad salą modlitewną:

Na terenie kompleksu znajduje się też medresa. Można tam poprosić o chwilę rozmowy z duchownym, jest specjalne miejsce do tego przeznaczone:

Meczet Szejcha Lotfollaha wzniesiono po wschodniej stronie placu Imama w latach 1603–1619. Jest niezwykły pod względem architektonicznym. Zarówno minarety, jak i dziedzińce, zostały przykryte dachem:

Ali Kapu (Wysokie Wrota) to brama do zespołu pałacowo-ogrodowego, znajdująca się w zachodniej pierzei placu, wzniesiona za Abbasa I Wielkiego:

Strona północna to głównie bazar, który zajmuje też część arkad po stronie wschodniej i zachodniej. Postaram się przygotować jeszcze jedną notkę o Iranie i wtedy umieszczę zdjęcia różnych bazarów, również i tego z Isfahanu.

Miałam nadzieję zobaczyć jeszcze położony niedaleko Placu Imama Pałac 40 Kolumn (Czehel Sotun) – pałac ogrodowy z  1647 r., z czasów Abbasa II. Jest o tyle ciekawy, ze zbudowany w dużej mierze z drewna, które zawsze było w Iranie towarem deficytowym i drewnianych budynków praktycznie się nie spotyka. Nazwa budowli nawiązuje do dwudziestu drewnianych kolumn werand podwajających się przez odbicie w wodzie. Ściany dekorowane są malowidłami z epoki Safawidów. Nawet udało mi się go odnaleźć w wolnym czasie, niestety zajrzałam tam tylko na chwilę i nie zobaczyłam werandy, znajdującej się w głębi od strony ogrodu, ale może jeszcze kiedyś... :

Isfahan jest pięknym miastem, pełnym zieleni, w którym warto spędzić kilka dni, a nie kilka godzin. Wyjeżdżałam z Iranu z ogromnym uczuciem niedosytu głównie z powodu Isfahanu. Może uda mi się jeszcze kiedyś tam wrócić...